41. þáttur: Erlend mál og tengsl við útlönd

Erlend tungumál eru lykill að samskiptum fólks milli landa. Með bættum samgöngum og fjarskiptum verður æ mikilvægara að sem flestir læri erlend mál og kynnist um leið erlendum siðum og menningu.

Þegar skóli var stofnaður á Vatnsleysuströnd voru Íslendingar enn í mestum samskiptum við Danmörku og danskan afar mikilvæg, en vægi ensku jókst með auknum samskiptum við Bretland og með flótta margra Íslendinga til Ameríku um það leyti. Auk þess varð enskan æ meira að heimsmáli.

Danska og enska urðu hluti af almenningsfræðslu á Íslandi með stofnun unglingaskóla upp úr 1930, en þó ekki skyldunámsgreinar fyrr en líða tók á 20. öld og þjóðin hafði öðlast fullt sjálfstæði.

Eins og segir í síðasta þætti var tungumálanám við upphaf okkar skóla ekki fyrir öll börn, en veita mátti fermdum unglingum „sérstaka kennslu“, þar á meðal dönsku og ensku. Veturinn 1903-4 var danska námsgrein í eldri deild og hugsanlega oftar þó ekki séu um það heimildir. Erlend mál voru ekki til fullnaðarprófs í okkar skóla 1914-1932, árin sem prófabók skólans nær til.

Á fjórða áratugnum voru víða komnir upp héraðsskólar og nám fyrir unglinga. Þá gekkst ungmennafélagið Þróttur í fáein ár fyrir nokkurra vikna námskeiði fyrir unglinga í nýbyggðu samkomuhúsinu Kirkjuhvoli og var þar kennd danska og jafnvel enska. Svo virðast þessi tungumál ekki hafi verið kennd í Brunnastaðaskóla þar til 1. og 2. bekkur miðskóla koma þar til sögunnar 1961.

Löngu síðar er einnig farið að kenna þessi tungumál yngri börnum. Lengst af byrjaði dönskukennslan u.þ.b. 2 árum fyrr en enskan og var byrjað að kenna dönsku í 5. bekk árið 1975. Það breyttist svo upp úr aldamótunum 2000 þegar farið var að kenna ensku strax í 1. bekk, fyrst í tilraunaskyni, en danskan byrjaði eftir sem áður í 5. bekk.

26. sept. 2002 var haldið veglega upp á Evrópska tungumáladaginn með athöfn á sal, enda voru í skólanum börn frá mörgum þjóðlöndum, ættuð í aðra ættina eða báðar. Einnig börn sem eiga íslenska foreldra en hafa búið erlendis í mörg ár. Til dæmis voru í 4. bekk 16 nemendur og töluð 6 tungumál. Nemendur komu fram, lásu upp og sungu á ýmsum tungumálum s.s. dönsku, sænsku, norsku, pólsku, spænsku, ensku, grænlensku, thailensku, þýsku, táknmáli heyrnarlausra og að sjálfsögðu á íslensku.

Vorið 1994 fóru kennarar skólans í kynnisferð til Danmerkur, segir nánar frá því síðar. Í skólaráði 12. mars 1997 lagði Helgi Hólm kennari til að heimilað yrði að 9. bekkur efndi til samskipta við danskan skóla með gagnkvæm nemendaskipti í huga, en fyrir lægi munnlegt samþykki nemenda og flestra foreldra. Haldinn var danskur dagur 28. maí það vor fyrir 7. bekki á Suðurnesjum.

Halla Jóna Guðmundsdóttir og Inger Christensen fóru með nokkra nemendur úr 5.-7. bekk í viku ferð til Danmerkur vorið 1999. Foreldrar reyndust duglegir að safna fyrir ferðinni og Snæbjörn skólastjóri greiddi götu þeirra. Nemendur gistu á dönskum heimilum og sóttu danskan skóla þar sem Halla þekkti kennara og áttu þeir að skrifa dagbók á dönsku. Dönsku nemendurnir skrifuðu, undir leiðsögn kennara sinna, bók á ensku um Ísland og náttúru þess, sem kom sér vel þegar þau árið eftir komu í heimsókn. Þau gistu á heimilum og fóru ásamt íslenskum nemendum í þriggja daga ferð um Suðurland og gróðursettu trjáplöntur á Ströndinni. Halla telur að þetta verkefni hafi aukið áhuga barnanna á dönsku og að þetta sé heppilegri aldur heldur en 10. bekkur, sem er að yfirgefa skólann.

Stundum á síðari árum hefur verið boðið upp á fleiri erlend mál sem valgrein í efstu bekkjum, ýmist frönsku, þýsku eða spænsku. Heimild er um að þýska hafi verið valgrein árið 1985.

Skólinn hefur tekið þátt í Esasmus+ og eTwinning verkefnum Evrópusambandsins í meira en áratug. Marc Portal kennari er þar frumkvöðull, en annar kennari, Hannes Birgir Hjálmarsson, kom þar fljótlega með. Skólastjórnendur hafa stutt verkefnið frá upphafi. Kennurum gefst þarna tækifæri til að sækja nám og samstarfsfundi erlendis, að mestu kostað af menntasjóðum Evrópusambandsins. Covid setti strik í reikninginn en nú er allt komið á fulla ferð.

Í Erasmus+ vinna skólar og nemendur í ólíkum löndum saman að námsverkefnum, oft eru einnig gagnkvæmar heimsóknir. Fyrir ári síðan náði Stóru-Vogaskóli þar inngildingu (accreditation) með vinnu nemenda og kennara og getur þar með, án flókinna umsókna, sent kennara í samtals 10 ferðir á ári og u.þ.b. 20 nemendur í eina ferð árlega í 6 ár. Veturinn 2020-‘21 unnu nemendur í 10. bekk verkefni á netinu með skóla í Frakklandi og öðrum á Ítalíu. Þeir unnu að gerð myndasögu á netinu um sögu Jules Verne um ferðina að miðju jarðar, Þeirri vinnu lauk með gagnkvæmum heimsóknum. Nemendur fóru í fylgd kennara til þessara landa þar sem gist var á heimilum nemenda. Meðfylgjandi mynd er tekin í Pornic í Frakklandi.

Á þessu skólaári vinnur 10. bekkur með frönskum og ítölskum bekk að umhverfisborðspili sem hópurinn hannar, semur og prufukeyrir og lýkur með gagnkvæmum heimsóknum (vorið 2023). Þarna læra nemendur tungumál, landa-, umhverfis- og samfélagsfræði og kynnast lífi fólks í fjarlægum löndum. Öll samkiptin eru á ensku og eru allir með ensku sem annað mál.

Sigríður Ragna Birgisdóttir og Inga Sigrún Atladóttir leiddu árið 2007-2009 Comeniusarverkefnið The world around us, en það var samstarf við 5 önnur lönd um enskukennslu í 1. og 2. bekk sem þá var nýjung við Stóru-Vogaskóla. Markmið verkefnisins var að auka umhverfisvitund og orðaforða nemenda og getu þeirra til tjá upplifun sína á umhverfinu á íslensku og ensku, en þau skiptust á leikjum, sögum og myndum.

eTwinning er skólasamfélag á netinu þar sem hægt er að komast í samband við evrópska kennara og skólafólk, taka þátt í einföldum samstarfsverkefnum og sækja sér endurmenntun á vinnustofum og námskeiðum á netinu. Guðrún Kristín Ragnarsdóttir náttúrufræðikennari er nú með 5. bekk í eTwinning-verkefni þar sem nemendur skóla frá öðrum löndum læra um eldfjöll og líf fólks í eldfjallandi, bæði á Íslandi og á eyjunni Reunion í Indlandshafi. Eldfjallaeyja þessi tilheyrir Frakklandi. Hún er innan við 1% af stærð Íslands, en þar búa þó hátt í milljón manns.

Helgi Hólm, kennari við Stóru-Vogaskóla 1994-2012, fór í febrúar 2009 til Prag á 400 manna Evrópuráðstefnu um eTwinning, ásamt sex öðrum íslenskum kennurum. Þar var mest fjallað um þetta nýja kerfi og möguleika þess, samskipti milli skóla og öryggi á netinu. Helgi tók um þær mundir þátt í 80 skóla eTwinning-verkefni: A Living Map of Europe.

Heimildir m.a.: Reglugerðin frá 1872. Gjörðabók skólanefndar. Prófabók fyrir Suðurkotsbarnaskóla 1914-1932. Upplýsingar um Erasmus+, accreditation, eTwinning, eyjuna Reunion o.fl. Almenningsfræðslsa á Íslandi. Viðtöl við Höllu Jónu, Marc Portal, Hannes Hjálmarsson, Jóhann Sævar, Helga Guðmundsson, Helga Hólm o.fl.